ST.16 TRANSCRIÇÃO E TRADUÇÃO DA ASSEMBLEIA POTIGUARA DE 1645

Autores

  • Pedro Henrique Calazans Fernandes de Paiva DEHIS-CCHLA-UFRN

DOI:

https://doi.org/10.21680/1984-817X.2025v1n01ID38247

Palavras-chave:

Potiguara, Assembleia Indígena, Brasil Holandês

Resumo

Na terça-feira, 11 de abril de 1645, vinte lideranças Potiguara entregaram ao Conselho Superior da Companhia das Índias Ocidentais no Brasil uma série de manuscritos contendo parte de seu programa para a manutenção da aliança com os neerlandeses. Esta fonte foi publicada em 1910 por Pedro Souto Maior sob o título “Uma assembleia de índios em Pernambuco no ano de 1645”. Contudo, é necessário afirmar que o historiador dos “Fastos Pernambucanos” cometeu, no mínimo, alguns equívocos de transcrição e tradução — entre erros, omissões e invenções. De tal sorte, uma tradução renovada permitirá a elevação das críticas e das análises não somente do documento, mas do seu lugar na História. O presente artigo é um diálogo histórico-filológico, visando apontar e corrigir tais equívocos.

Downloads

Não há dados estatísticos.

Referências

Fontes:

, novembro, 24; Amsterdã. Cópia da Carta de Liberdade aos Brasilianos. DNA, NL-HaNA_1.01.02, Inv.nr.5757, II. Doc. 941-943. Disponível em: <https://www.nationaalarchief.nl/onderzoeken/archief/1.01.02/invnr/5757/file/NL-HaNA_1.01.02_5757_0561>. Acesso em 01/10/2024.

, abril, 11; Recife. Remonstrância dos Brasilianos e resoluções do Conselho Superior. DNA, NL-HaNA_OWIC, 1.05.01.01, Inv.nr.70, Doc.1208-1222. Disponível em: <https://www.nationaalarchief.nl/onderzoeken/archief/1.05.01.01/invnr/70/file/NL-HaNA_1.05.01.01_70_1208>. Acesso em 01/10/2024.

, abril, 11; Recife. Tratativa da Provisão de Privilégios aos Brasilianos. DNA, NL-HaNA_OWIC, 1.05.01.01, Inv.nr.70, Doc.1223. Disponível em: <https://www.nationaalarchief.nl/onderzoeken/archief/1.05.01.01/invnr/70/file/NL-HaNA_1.05.01.01_70_1223>. Acesso em 01/10/2024.

SOUTO MAIOR, Pedro. Fastos Pernambucanos. RIHGB. Rio de Janeiro, tomo LXXV (75), n.1, p.259-504, 1912/13.

____________. Uma assembléa de índios em Pernambuco no anno de 1645: documento inédito. RIAGP. Recife. vol.XV (15), n.79, p.61-77, 1910.

Bibliografia citada:

DE ALMEIDA, Luiz Sávio (et.al.) (Orgs.). Índios do Nordeste: temas e problemas, v.2. Maceió: Ed. UFAL, 2ooo.

GAGNEBIN, J. Marie (Org.) Walter Benjamin: escritos sobre língua e linguagem. Trad.: Lages; Chaves. 2.ed. São Paul: Ed. 34, 2013.

HEXHAM, Henry. Het goot woorden-boeck: gestelt in 't Nederduytsch, em in 't Engelsch…. Arnout Leers, Rotterdam, 1648.

HULSMAN, Lodewijk. Índios do Brasil na República dos Países Baixos: as representações de Antônio Paraupaba para os Estados Gerais em 1654 e 1656. Revista de História. São Paulo. V.154, N.1, 2006, p.37-69.

KILIAEN, Cornelli. Etymologicum teutonicæ linguæ…. Ed. F. Claes s.j. Mouton, Den Haag, 1972. [1599]

SOUTO MAIOR, Pedro. A missão de Antônio Paraupaba ante o Governo Hollandez. RIHGACE. Fortaleza, tomo XXVI (26), p.72-82, 1912.

____________. Dous indios notaveis e parentes proximos. Pedro Poty e Philippe Camarão. Documentos interessantissimos e ineditos. RIHGACE. Fortaleza, tomo XXVI (26), p.61-71, 1912.

MELLO, José Antônio Gonsalves (Org.). A Rendição dos Holandeses no Recife; 1654. Recife: IPHAN: MEC, 1979

MEUWESE, Mark. Brothers in Arms Partners in Trade: Dutch-Indigenous Alliances in the Atlantic World, 1595-1674. Boston: Leiden: Brill, 2012.

____________. “For the peace and well-being of the country”: intercultural mediators and Dutch-Indian relations Innew Netherland and Dutch Brazil, 1600-1664. Dissertação (PhD em História). Indiana: University of Notre Dame. 2003.

MIRANDA, Bruno Ferreira; XUCURU-KARIRI, Rafael; COSTA, Suzane Lima. Um escrito inédito do indígena Antônio Paraupaba e o ocaso das relações Potiguara-neerlandesas (1654-1656). Revista de História. São Paulo, n.183, p.1-28, 2024.

NAVARRO, Eduardo de Almeida. Dicionário de tupi antigo: a língua indígena clássica do Brasil. 1.ed. São Paulo: Global, 2013.

____________. Transcrições e tradução integral anotada das cartas dos índios Camarões, escritas em 1645 em tupi antigo. Boletim do Museu Paraense Emílio Goeldi de Ciências Humanas. Belém, v.17, n.3, p.01-49, 2022.

SCHALKWIJK, Frans L. Índios evangélicos no Brasil Holandês. In: Boogaart, Ernst van Den; et. al. Viver e morrer no Brasil Holandês. Recife: Fundação Joaquim Nabuco: Ed. Massangana, p.101-140, 2007.

VAN DEN BEL, Martijn; FRANÇOZO, Mariana. The Tapuia of Northeastern Brazil in Dutch Sources (1628-1648). Boston: Leiden: Brill, 2023.

DE VARNHAGEN, Francisco A. História das lutas com os Hollandezes no Brasil, desde 1624 a 1654. Viena: Carlos Finsterbeck, 1871.

VON MARTIUS, Karl F. Como se deve escrever a História do Brasil... RIHGB. Rio de Janeiro, tomo 6, n.24, p.381-406, jan. 1845.

Downloads

Publicado

22-04-2025

Como Citar

CALAZANS FERNANDES DE PAIVA, Pedro Henrique. ST.16 TRANSCRIÇÃO E TRADUÇÃO DA ASSEMBLEIA POTIGUARA DE 1645. Revista Espacialidades, [S. l.], v. 1, n. 01, p. 1245–1261, 2025. DOI: 10.21680/1984-817X.2025v1n01ID38247. Disponível em: https://periodicos.ufrn.br/espacialidades/article/view/38247. Acesso em: 6 dez. 2025.